Ülkemizde'de çalışanların hakları ilgili kanunlar ve bir çok düzenleme ile koruma altına alınmıştır. Bu nedenle uyuşmazlık halinde bir çok çalışan açılacak davalarda haklı çıkar. Ancak, bu durumlarda ise bu davalar çalışanların aleyhinde sonuçlanabilmektedir.
Bunun temel sebebi de çalışanların kanuni haklarını tam olarak bilmemeleri dir. Çalışanların bu bağlamda sık sık sordukları bir kaç önemli soru ve cevaplarını aktarmaya çalışacağım…
SORU:ÇALIŞAN İÇİN ÜCRET HAKKI NEDİR:
CEVAP:Kanunlarla Sabit ve ilk olan Çalışanların sözleşmede yazan ücretinin ödenmesi zorunludur. Çalışanların, ücretlerinin ödenmediği tarihten itibaren 5 yıl içerisinde haklarını talep etmek için dava açmaları gerekir. 5 yıl geçtikten sonra ücret alacağı zaman aşımına uğruyor.
Ayrıca sözleşmede yazılan tutarın brüt mü net mi olduğuna dikkat edilmesi gerekiyor. Sözleşmede ücretinizin gerçeğe uygun olarak yazılmış olması ve yazılı olan tutarın net ya da brüt ücret olarak belirtilmesi şart. Net ya da brüt olarak belirtilmeyen tutar ileride çelişkiye neden olabilir. Sözleşme tarihi ve işe başlama tarihine dikkat edin. Fazla mesai yaptırılacaksa sözleşmede olmalı. Maaş asgari ücretin üstündeyse ve sözleşmede fazla mesainin aylık ücrete dahil olduğu yazıyorsa yıllık 270 saate kadar yapılan fazla mesai için ücret talep edilemez.
SORU:ÇALIŞANIN İZİN ÜCRETİ HAKKI NEDİR:
CEVAP:Kullanılmayan yıllık izin süreleri iş sözleşmesinin feshinden itibaren izin ücreti alacağına dönüşüyor. Bu izin ücretine ilişkin zaman aşımı iş sözleşmesinin sona ermesiyle başlıyor.
1 Temmuz 2012’den önce doğan yıllık ücretli izin alacakları için zaman aşımı 5 yıl. 1 Temmuz 2012’den sonra doğan alacaklar için işçi 10 yıl içinde ara bulucuya, anlaşma olmazsa mahkemeye başvurabilir. İşveren bunu ödemek zorunda. Ayrıca yıllık izin ücretine yasal faiz de işletiliyor.
SORU:ÇALIŞANLARIN FAZLA MESAİ HAKKI NEDİR:
CEVAP:Bakıldığında Her çalışanın, kanunlar çerçevesinde ilgili fazla çalışmış ise fazla mesai isteme hakkı bulunmaktadır. Bu fazla mesainin ödenmesi de şarttı. Ancak burada ispat yükümlülüğü çalışana aittir. Fazla mesai yapıldığını iddia eden işçi bunu ispatlamak zorunda. İşçi, iş yerinde işe giriş ve çıkışlarda imza attırılıyor sa ya da kart okutma, parmak izi alma gibi sistemler varsa dava aşamasında mahkemeden bu kayıtların celbi talep edebilir. Fazla mesai yapıldığına dair e-mail gibi iş yeri iç yazışmaları varsa bunları delil olarak sunabilir. Mesai arkadaşları şahitlik yapabilir. Bordroda fazla mesai ücretinin yazıp yazmadığına da dikkat edilmeli.
SORU:KIDEM VE İHBAR TAZMİNATI HAKKI NEDİR:
CEVAP:Yine bütün çalışanların kıdem tazminatı ve ihbar tazminatını talep etme hakkı bulunuyor. Bir yılın üzerinde hizmete veren çalışanlar, işten ayrılma durumunda kıdem tazminatını talep edebiliyor. Bunun dışında, ihbar tazminatı da iş akdinin feshedilmesi durumlarında geçerli oluyor. Ancak burada bazı hususlara dikkat edilmesi gerekiyor.
Birçok çalışan haklarının tamamının ödendiğini düşünüyor. Oysa kıdem tazminatı alıp, ihbar tazminatı almayanlar olduğu gibi; tazminat hesaplamalarının aldığı gerçek ücret üzerinden değil de daha düşük ücret üzerinden yapılmasına sıkça karşılaşılıyor. Bunun için alacakların hesaplanması, iş akdi sona ererken işveren tarafından imzalatılan protokol, ibraname, feragat name gibi belgelerin içeriği konusunda hukuki destek alın.
SORU:İŞİNE SON VERİLEN İÇİN İŞE İADE DAVASI HAKKI NEDİR:
CEVAP:İş akdi fesh edilen çalışanlar bunun haksız olarak yapıldığını düşünüyorsa, işe iade davası açabilir. 30 ve üzerinde işçi çalışan iş yerlerinde çalışanlar, haksız olarak işten çıkarıldıklarını düşünüyorlarsa, işten çıkarılma tarihinden itibaren en geç 1 ay içerisinde iş mahkemesinde işe iade davası açmaları gerekiyor. İşten çıkarılmaya ilişkin yazılı bir belge varsa bir aylık süre bu belgenin çalışana tebliğinden itibaren başlıyor der kanun Esen kalın...