Türkiye İstatistik Kurumu’na göre 2024 yıl sonu itibarıyla Türkiye’de 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus 66,1 milyon iken işgücüne katılan kişi sayısı 35,2 milyon, istihdam edilen kişi sayısı ise 32,2 milyon.
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) verilerine göre ise işçi, memur ve esnaf olarak çalışmasından dolayı zorunlu sigortalı olan kişi sayısı 2024 yıl sonu itibarıyla 25,6 milyon kişi. Yaklaşık 10 milyon kişi sigortasız çalışıyor. Bunların yaklaşık 4,7 milyonu tarım sektöründe çalıştığı için sigorta kapsamına girmesi olanaksız. Devlet bir yandan kayıt dışı çalışanları kayda almak, diğer yandan da kadınlar, gençler ve engelliler gibi dezavantajlı grupların istihdamının artırılması, bölgesel, büyük ölçekli yatırımlar ile stratejik yatırımların özendirilmesi amacıyla çeşitli kanunlara dayanarak sigorta primi teşvik, destek ve indirimleri uyguluyor. 2024 yılında 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında 7, 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ile 3, 4857 Sayılı İş Kanunu ve diğer bazı kanunlar kapsamında da 6 olmak üzere toplam 16 farklı sigorta prim teşviki, destek ve indirimi sağlandı.
SGK aracılığıyla istihdama yönelik gerçekleştirilen söz konusu teşvik ve desteklerin toplam tutarı 2023 yılında 205 milyar 891 milyon lira olurken, 2024 yılında yüzde 44 oranında artarak 296 milyar 243 milyon liraya ulaştı.
PRİMİNİ DÜZENLİ ÖDEYEN İŞLETMELERE 183,1 MİLYAR LİRA
Sağlanan desteklerden en büyük payı, SGK’ya prim ödemelerini düzenli yapan işletmelerin malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri işveren hissesinde yapılan 5 puanlık indirimler aldı. Bu kapsamda 2024 yılında 183,1 milyar lira destek sağlandı. 2023 yılındaki 121 milyar liralık desteğe göre yüzde 51 artış oldu.
Kayıtlı istihdamın artırılmasında önemli katkısı olan ve 1 Ekim 2008 tarihinden bu yana devam eden 5 puanlık prim indiriminde bu yıl değişikliğe gidildi. Prim indirimi imalat sektöründe 5 puan olarak korunurken, imalat dışı sektörlerde 4 puana düşürüldü. 2025 yılında imalat sektörü dışındaki işletmelere bu kalemde daha az prim indirimi uygulanacak.
BAĞ-KUR (4/b) primlerini düzenli ödeyenlere 5 puanlık prim indirimi kapsamında ise 2024 yılında 4,6 milyar liralık destek sağlandı. BAĞ-KUR’luların prim indirim oranında değişiklik yapılmadı.
ASGARİ ÜCRET DESTEĞİ HIZ KESTİ
Asgari ücrete yapılan artışların istihdamda daralmaya yol açmaması için 2016 yılından beri işletmelere asgari ücret desteği sağlanıyor. İşçi başına 2023 yılında 500 lira olan aylık destek 2024 yılında 700 liraya çıkartıldı. Ancak, 2023 yılında 34,1 milyar lira olan asgari ücret desteği 2024 yılında yüzde 23 oranında artışla 41,9 milyar lirada kaldı.
Asgari ücret desteği 2025 yılında ise işçi başına aylık bin lira olarak uygulanacak.
GENÇ VE KADIN İSTİHDAMINA 18,2 MİLYAR TL DESTEK
Özel sektör işverenleri tarafından 18-29 yaş arası gençler ile 18 yaşından büyük kadın ve mesleki belge sahibi olanları istihdam eden işletmelere 6 aydan başlayarak 54 aya kadar varan sürelerle prim teşviki uygulanıyor. İşveren priminin tamamı İşsizlik Fonu’ndan karşılanıyor. 2023 yılında 14,7 milyar lira olan destek tutarı 2024 yılında yüzde 24 oranında artarak 18,2 milyar lirada kaldı. Söz konusu teşvik uygulamasına bu yıl da devam ediliyor.
Teşvik belgesi ile gerçekleştirilen yatırımlarda istihdam edilen işçiler için ilave prim indirimi uygulanıyor. 2023 yılında bu kapsamda 10,9 milyar liralık teşvik sağlanırken, 2024 yılında sağlanan teşvik tutarı yüzde 50 artışla 16,4 milyar lira oldu.
ÇALIŞAN EYT’LİLER İÇİN VERİLEN DESTEK KALDIRILDI
2023 yılında yürürlüğe giren emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi ile emekli olan işçilerin aynı işyerinde çalışmaya devam etmesi halinde sosyal güvenlik destek priminde (SGDP) 5 puan indirim yapıldı. Bu kapsamda 2023 yılında 6,3 milyar lira, 2024’ün sekiz aylık döneminde ise 9,1 milyar lira prim indirimi sağlandı. Emekli EYT’li işçi çalıştıran işverenler için sağlanan prim indirimi uygulaması eylül ayında sona erdi.
Yaşı 18-29 arasında olan gençlerin kendi işini kurmak için ilk defa vergi mükellefi olması halinde bir yıl süreyle BAĞ-KUR primleri Hazine ve Maliye Bakanlığınca karşılanıyor. Bu teşvik kapsamında 2023 yılında 5,2 milyar lira, 2024 yılında ise 7,3 milyar lira destek verildi.
Araştırma, geliştirme ve tasarım faaliyetlerinde istihdam edilenler için de 2023 yılında 5,6 milyar lira, 2024 yılında da 9,5 milyar lira prim desteği uygulandı.
