Kıdem tazminatı, bir işçinin iş sözleşmesi sona erdiği zaman geçmişe yönelik çalıştığı her yıl için 1 aylık çalışma ücreti tutarında bir alacak hakkıdır ve Kıdem tazminatı, hangi alanda çalışıyor olursa olsun işçiler için çok önemli bir haktır. Bir işçi ister 4857 sayılı İş Kanununa ister 854 sayılı Deniz İş Kanununa tabi olarak çalışsın, çoğu durumda kıdem tazminatına hak kazanır. (suallere de cevaben) Bununla beraber bazı haller vardır ki bu hallerde işçi kıdem tazminatı alamaz.
Deniz ticareti, günümüzde neredeyse kara ticareti kadar aktif bir çalışma alanı olduğu için buradaki işçilerin hakları ayrı bir kanunla düzenlenmiştir. Deniz ve gemi iş hayatı ile kara iş hayatı arasındaki önemli farklar olması da ayrı kanunların düzenlenmesi bakımından etkilidir. Bu kapsamda gemi çalışanları, diğer bir deyişle gemi adamları 854 sayılı Deniz İş Kanununa göre hak ve görev sahibi olurlar.
Buna göre gemi çalışanları da kıdem ve diğer tazminatlara hak kazanır ancak Deniz İş Kanunu hükümlerine göre hesaplama yapılır. Bir gemi çalışanı, kıdem tazminatı veya başka bir alacağı için dava açmadan önce bir meslektaşımız veya bir avukat yardımı almalıdır. Ancak bu işçinin konu hakkında genel bir bilgi sahibi olması da önemlidir. Deniz iş kanununa göre kıdem tazminatı konusunu işlediğimiz bu yazıyı sizler için bu amaç doğrultusunda hazırladık.
Bu kapsamda aşağıda; deniz işçisinin kıdem tazminatı nedir, ne zaman kıdem tazminatına hak kazanılır, ne zaman kıdem tazminatı alınamaz, gemi adamı kıdem tazminatı hesaplama nasıl yapılır, zamanaşımı süresi nedir, arabuluculuk ve dava açma süreçleri nasıl ilerler gibi soruların cevabını ve konunun diğer önemli noktalarını bulacaksınız.
GEMİ ÇALIŞANI KIDEM TAZMİNATINI NE ZAMAN HAK EDER?
Gemi adamının kıdem tazminatı alabilmesi için hizmet sözleşmesinin belirli şekilde sona ermesi gerekiyor. Buna göre hizmet sözleşmesinin sona erdiği şu hallerde kıdem tazminatı alınabilir:
İşveren tarafından hizmet sözleşmesinin sona erdirildiği durumlarda (14. maddenin 1. fıkrası kapsamında yapılan fesihler hariçtir, 14/1'e göre yapılan fesihte işçi kıdem tazminatı alamaz)
Gemi adamı tarafından hizmet sözleşmesinin madde 14/2 ve 14/3 uyarınca feshedildiği durumlarda (ayrıntısına aşağıda değineceğiz)
Gemi adamının zorunlu askerlik nedeniyle işinden ayrılması durumunda
Gemi adamının hizmet sözleşmesini bağlı bulunduğu kurumdan; yaşlılık, emeklilik, malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla feshetmesi durumunda
Geminin kaybolması, terk edilmesi, savaş ganimeti olması yahut Türk bayrağı çekme hakkını kaybetmesi suretiyle hizmet sözleşmesinin sona ermesi durumunda
Gemi adamının ölmesi durumunda
Bunlar kanunun genel olarak belirttiği hallerdir. Şimdi bunları açıklayacağız.
GEMİ ÇALIŞANI İÇİN İŞVEREN TARAFINDAN FESİH DURUMU?
İşveren Tarafından Fesih İşverenin gemi adamını işten çıkarması, kıdem tazminatı alacağını o an doğurur. Ancak işveren gemi adamını Deniz İş Kanunu madde 14/1 hükmü uyarınca işten çıkarmışsa ve bu işleminde haklı ise bu durumda gemi adamı kıdem tazminatı hakkını kaybeder. Bu hallerin neler olduğuna aşağıda 'gemi adamı ne zaman kıdem tazminatı alamaz' başlığı altında değineceğiz.
GEMİ ÇALIŞANI İÇİN İSTİFA ETME DURUMU?
Gemi Adamının İstifa Etmesi Gemi adamı herhangi geçerli bir nedeni olmadan istifa ederse kıdem tazminatı hakkını kaybeder. Ancak Deniz İş Kanunu madde 14/2 ve 14/3 uyarınca işten ayrılırsa kıdem tazminatına hak kazanır. Bu haller şunlardır:
İşveren gemi adamının ücretini kanun hükmü veya hizmet sözleşmesine uygun şekilde ödemiyorsa
İşveren kanun hükümlerine, hizmet sözleşmesine veya gemi adamı ile arasındaki anlaşma ve diğer şartlara aykırı hareket ediyorsa
İşveren gemi adamına karşı; denizcilik teamüllerine veya ahlak ve adaba aykırı hareket ediyorsa
Gemi herhangi bir sebeple 30 günden fazla olacak şekilde seferden kaldırılmışsa
Gemi adamı kusurlu veya kusursuz olarak herhangi bir nedenle sürekli olarak gemide çalışmasına engel olan bir hastalığa yakalanmış yahut engelli hale gelmişse bu hallerde gemi çalışanı istifa ederek kıdem tazminatı kazanır. İlk üç maddede saydığımız fiilleri işveren değil de işveren vekili gerçekleştiriyor sa gene kıdem tazminatı hakkı doğar. Bu hallere kanunda 'önelsiz fesih ve infisah' deniliyor. Yani aslında gemi çalışanının haklı nedenle sözleşmeyi feshetmesi demektir. Son iki saydığımız fıkra aynı zamanda işverene de fesih hakkı verir ancak gene de kıdem tazminatı borcu doğar.
GEMİ ÇALIŞANI İÇİN YAŞLILIK MALULLÜK EMEKLİLİK DURUMU?
Yaşlılık, Emeklilik, Malullük Aylığı yahut Toptan Ödeme Almak Amacıyla Fesih Burada aslında uygulamada emeklilik olarak bildiğimiz durum kastediliyor. Bu hükme göre kıdem tazminatı alabilmek için; gemi adamı aylık veya toptan ödemeye hak kazandığını ve kendisine aylık bağlanması yahut toptan ödeme yapılması için yaşlılık sigortası bakımından bağlı bulunduğu kuruma yahut sandığa müracaat ettiğini belgelenmelidir.
GEMİ ÇALIŞANININ ASKERLİK VAZİFESİ İÇİN FESİH DURUMU?
Askerlik Nedeniyle Fesih Gemi adamının zorunlu askere gitme yükümlülüğü ona kıdem tazminatı için hak kazandırır. Kıdem tazminatının diğer şartları sağlanmışsa, askere gidecek olan gemi adamı sözleşmeyi sona erdirerek kıdem tazminatına hak kazanabilir. İş Kanununa bağlı olarak çalışan işçilerde askere gideceği zaman kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilme yahut askerden sonra işine devam edebilme şeklinde seçimlik bir hak söz konusudur. Deniz İş Kanunu buna ilişkin bir düzenleme yapılmamış olsa da uygulamada aynı hüküm gemi çalışanları için de söz konusudur. Sağlıkla kalın…