SORU: KİMLERİN FAZLA MESAİ YAPMASI KANUNLARA AYKIRIDIR?
CEVAP: Haftalık fazla mesai süresi ve ücreti gibi şartlar, bazı meslek ve çalışan grupları için geçerli değildir. Aşağıda kanunen fazla çalışması mümkün olmayanları görebilirsiniz.
18 yaşını tamamlamayan sigortalılar
Sağlık sorunları nedeniyle fazla çalışamayanlar
Hamile, yeni doğum yapmış ve emziren çalışanlar
Kısmi süreli iş sözleşmesiyle görev yapanlar
İş Kanunu'nda değişiklikler yapan yönetmelikler, fazla çalışması yasalara aykırı olan iş kollarına yer verir. Örneğin İş kanununa ilişkin fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yönetmeliğinde yapılmasına dair yönetmelik yer altı madencilerine yönelik hükümler getirmiştir. Bu yasal düzenlemeye göre maden işlerinde görev alanların ek mesaiye bırakılması mümkün değildir.
SORU: 2024 YILI FAZLA MESAİ ÜCRETİ NE KADARDIR?
CEVAP: Personellerin mesai ücretleri, günlük çalışma saatlerine göre hesaplanır. Saat başına uygulanan bedel ise güncel asgari ücrete göre değişiklik gösterir. 2024 yılında saatlik ücret, 88,90 TL'dir. Ek çalışma bedeli ise bu tutarın %50 fazlasıdır. Yani işverenler, personellerinin maaşına ekstra çalışma süreleri için 133,35 TL asgari ücret fazla mesai saat ücreti ilave eder.
SORU: PAZAR GÜNÜ YAPILAN MESAİ 270 SAATE DAHİL MİDİR?
CEVAP: Hafta sonu fazla mesai hesaplamasında baz alınan 270 saatlik bir sınır bulunur. İşverenler, yasal mevzuatlar çerçevesinde iş sözleşmelerine yılda 270 saate kadar fazla çalışmaların normal görev sürelerine dâhil edileceğine dair bir madde ekler. Dolayısıyla pazar günü fazla mesai ücreti de resmî tatiller de olduğu gibi aylık maaş kapsamındadır. Fakat haftalık toplam çalışma süresinin 45 saati aşması durumunda personelin ek mesai ücreti hakkı doğar.
SORU: EN FAZLA KAÇ SAAT FAZLA MESAİ YAPILIR?
CEVAP: Çalışanların toplam ek mesai süresine ilişkin hüküm, İş Kanunu'nun 41.maddesinde yer alır. Bu kanun maddesine göre personeller, yılda en fazla 270 saat fazla mesai yapar. Yıllık fazla mesai sınırı, aylık olarak 22,5 saate tekabül eder. Yasal sürenin iş sözleşmesiyle yükseltilmesi mümkün değildir. Fazla mesai saatlerinin üzerinde çalışmaya zorlananlar, haklı fesih ile iş akdini sonlandırabilir. Ayrıca ilgili firmaya hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle dava açabilir.
SORU: FAZLA MESAİ ÜCRETİ ZAMAN AŞIMI SÜRESİ NE KADARDIR?
CEVAP: Ek mesai bedeli zaman aşımı süresi, İş Kanunu'nun "Ücret" başlıklı üçüncü bölümünde yer alır. Bu kanun metnine göre ücret alacaklarında 5 yıllık zaman aşımı süresi vardır. Bu süre zarfında ödeme alamayan çalışanlar, yetkili makamlara müracaat ederek yasal hakkının yerine getirilmesini isteyebilir. Böylelikle personel, haklı gerekçelerle işvereninden fazla çalışma ücretini tahsil edebilir.
HANGİ MESLEKLERİN FAZLA MESAİ ÜCRETİ TALEP HAKKI YOKTUR?
CEVAP: Fazla mesai yönetmeliği ve yargıtay kararları, hangi mesleklerin fazla mesai ücreti talep edemeyeceğini açıkça ortaya koyar. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2015/25694E. 2015/32154K sayılı kararında bu konuda emsal kabul edilen detaylar yer alır. İlgili karara göre üst düzey yöneticiler, iş yerinden sorumlu başka bir müdür ya da şirket ortağı olmaması durumunda fazla çalışma ücreti alamaz. Bu kararın yasal dayanağı ise İş Kanunu'nun 18.maddesidir.
Personel, şirketin bütününü yönetiyorsa ya da çalışan alıp çıkarma yetkisine sahip se işveren vekili sayılır ve işçi fazla mesai ücreti alamaz. Bu durumun gerekçesi, "Dairemizin kararlılık kazanmış içtihatlarına göre iş yerinin üst düzey yöneticisi olarak görev yapan bir kişi çalışma saatlerini kendisi tespit edip ödeme belgelerini de buna göre düzenlettirip işin yürütülmesini sağladığı için hizmet akdinin sona ermesinden sonra fazla mesai yaptığını iddia ederek istekte bulunması çelişkili davranış oluşturur." kararıyla açıklanmıştır.
SORU: FAZLA ÇALIŞMA İLE FAZLA MESAİ ARASINDAKİ FARK NEDİR?
CEVAP: Fazla çalışma ile mesai, temelde aynı anlamlara gelir. Her ikisi de iş sözleşmesiyle belirlenen saatlerin üzerinde görev yapmayı ifade eder. Bu noktada söz konusu kavramlarla fazla sürelerle çalışma arasındaki farka değinmekte fayda vardır. Fazla sürelerle çalışma, haftalık 45 saatin altında belirlenen zaman sınırının üzerinde ek mesaiye kalınmasıdır. Sağlıkla kalın...