Deneme süresinde işten ayrılma ya da çıkarılma İş Kanunu da belirtilen deneme süresi içerisinde işten çıkmayı ifade etmektedir. Ancak bu durumu tam anlamıyla açıklayabilmek için deneme süresi kavramına değinmek gerekecektir. Deneme süresi kanunun 9.maddesinde belirtilmiştir. Buna göre iş sözleşmeleri deneme süreli olarak oluşturulabilmektedir. Kanuna göre sözleşmeye eklenecek olan bu deneme süresi en fazla iki ay olabilmektedir Madde 15. Deneme süresi aslında işveren ve çalışanların birbirini değerlendirdiği, işçinin işi yapıp yapamayacağı veya çalışma şartlarının kendisine uyup uymayacağını değerlendirdiği bir süredir. Yani bu süre içerisinde çalışan ile işveren arasında ilişki kurmaya başlar.
Deneme süresi her iş sözleşmesinde bulunan bir kayıt değildir. Kural deneme süresinin yokluğudur. Eğer bu sürenin bulunması isteniyorsa sözleşmeye bir hükümle eklenmesi gerekmektedir. Bu kayıt belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmelerinde taraflardan biri tarafından eklenebilir. Çalışanın fiilen işe başlamış olduğu tarihte deneme süresi de başlayacaktır.
DENEME SÜRESİNDE ZAMAN DİLİMİ DURUMU?
Deneme süresi olarak belirlenen zaman taraflara göre uygun bir şekilde geçirildiği takdirde iş sözleşmesi artık nihai olarak kurulmuş olacaktır. Burada yeniden görüşme veya yeni bir sözleşme oluşturulma durumu söz konusu değildir. Sözleşme deneme süresi içerisinde fesih edilmediyse hükümler süre bitiminde de devam etmektedir. Ancak taraflar için iş veya çalışan şartları uygun düşmediği takdirde deneme süresinde işten çıkarma veya ayrılma gerçekleşir.
DENEME SÜRESİNDE İŞTEN ÇIKARILMA DURUMUNDA İHBAR TAZMİNATI VERİLİR Mİ?
Deneme süresinde işten çıkarma tazminatı ödenip ödenmeyeceği konusunda birçok sual gelmektedir. Fakat İşten çıkarma tazminatı deneme süresi içerisinde mümkün olmamaktadır. İhbar tazminatı belirsiz süreli iş sözleşmelerinde söz konusu olup deneme süresi olsa dahi bundan sonra yapılan fesihlerde talep edilebilir. Belirsiz süreli iş sözleşmelerinde fesih kararı sözleşmeyi sona erdirmeden;
İşi 6 aydan az süren işçi için bildirim iki hafta önce,
İşi 6 ay-1 buçuk yıl süren işçi için dört hafta önce,
İşi 1 buçuk yıl-3 yıl süren işçi için altı hafta önce
İşi 3 yıldan uzun sürmüş işçi için ise sekiz hafta önce taraflarca bildirilmelidir.
Deneme süresi içinde işten ayrılma yahut çıkarma herhangi bir bildirim süresine ihtiyaç duymaksızın yapılabilecek olup sözleşme tazminatsız fesh edilecektir. Kanunun hükmü uyarınca deneme süresi içerisinde gerçekleşen işten çıkarma tazminatı talep edilemez.
DENEME SÜRESİNDE İŞTEN ÇIKARILMA DURUMUNDA İŞSİZLİK MAAŞI ALABİLİR Mİ?
İşsizlik maaşı alınabilmesi için ilk şart olarak işçinin kendi isteği ya da kusuruyla işten çıkmamış olması gerekmektedir. Yani deneme süresinde işten ayrılma halinde işçi işsizlik maaşı alamayacaktır. Fakat işten çıkarılma hususu daha farklıdır. Bu durumu 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ve İŞKUR işsizlik ödeneği şartları kapsamında değerlendirmek gerekecektir. Dolayısıyla aslında karmaşık bir konu söz konusudur.
İşveren tarafından deneme süresi içerisinde işten çıkarılma halinde bu çıkarmanın işverence deneme süresi içerisinde fesih olduğu gerekçe olarak bildirilmelidir. Böylece işçi İŞKUR tarafınca işsizlik maaşı İmkanından yararlanabilecektir. Ancak burada da şöyle bir sorun ortaya çıkmaktadır ki İŞKUR işsizlik ödeneği şartlarından biri en az 120 gün çalışmış olmaktır. Deneme süresi içerisinde 120 gün çalışma ancak toplu iş sözleşmelerinde mümkündür. Zira diğer sözleşmelerde bu süre iki ayı aşamamaktadır. Bu anlamda karışıklığı çözmek adına iş hukukçuları tarafından hukuki yardım almak işçinin yararına olacaktır.
DENEME SÜRESİNDE İŞTEN ÇIKARILMA MÜRACAATI NASIL YAPILIR?
Deneme süresinde işten çıkarma dilekçesi işverene veya işçiye ulaşması gereklilik arz eden bir belgedir. Bu belgenin doğru düzenlenmesi ve deneme süresinde işten ayrıldığı ya da çıkarıldığının belirtilmesi önemlidir. Bunun sebebi taraflarca daha sonra böyle bir dilekçenin var olmadığı ya da geçerli olmadığının söylenme ihtimalidir. Zira bu ihtimal halinde karşı taraf tazminat ödeme gibi bir yükümlülükle karşı karşıya kalabilecek tir. Bu bağlamda hak kayıplarının yaşanmaması için iş hukuku eğitimini almış birinden destek alması faydasına olacaktır. Deneme süresinde işten çıkarma dilekçesi yazarken sayfanın başında tarih atılmalı ve işyerinin veya firma yada kurum ismi yazılmalıdır. Ardından konu deneme süreli iş sözleşmesinin feshi olarak belirtilmelidir. Dilekçede sözleşmenin diğer tarafı olan ilgiliye hitaben ne zaman çalışmaya başlandığı ve deneme süresi içerisinde hangi tarihte işten ayrıldığı ya da çıkarıldığı detaylı ca açıklanmalıdır. Bu noktada dayanılacak hukuki delil 4857 Sayılı İş Kanunu 15. Maddesidir ve Dilekçenin sonunda ilgilinin adı soyadı ve imzası bulunmalıdır sağlıkla kalın…