4857 sayılı Kanunun 42 ve 43 üncü maddeleri ile 70 inci maddesinde öngörülen Postalar Hâlinde Çalışma Süreleri ve Postalar Halinde Çalışma Yönetmeliği'nin 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre; (suallere de cevaben)
"İşçi postaları (a) Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik süre içinde en az üç işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlenir. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde düzenleme 24 saatte iki posta olacak şekilde yapılabilir."
Madde metninden anlaşılacağı üzere, çalışılmaya kesintisiz biçimde devam edilmesini gerektiren niteliği haiz ve işçilerin vardiyalarının birbirini takip ederek çalıştığı işlerde, 24 saatlik her bir zaman dilimi için esas olarak en az üç farklı postayla çalışılır.
Kanun'un gece çalışma süresini sınırlayan 69. maddesinin üçüncü fıkrası ile uyumlu olarak, Postalar Halinde Çalışma Yönetmeliği'nin gece çalışması süresine ilişkin 7. maddesinin birinci fıkrasında;
"Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, 4857 sayılı Kanunun 42 ve 43 üncü maddeleri ile 70 inci maddesinde öngörülen yönetmelikte belirtilen haller dışında işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmaları yasaktır. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir."
Dolayısıyla, kesintisiz ve postalar hâlinde çalışmayı gerektiren işlerde, posta uzunlukları nın belirlenmesinde gece çalışmasının en fazla 7,5 saat olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Dolayısıyla, Kanun'un 69. maddesinde 20.00-06.00 olarak belirtilen gece dönemine rastlayacak posta en fazla 7,5 saat olarak belirlenebilecektir. Kalan iki posta ise, İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği'nde düzenlenen 11 saatlik günlük çalışma sınırını aşmayacak şekilde belirlenir. Ayrıca belirtmek gerekir ki, günlük çalışma süresi 7,5 saat altında belirlen se dahi, Postalar Halinde Çalışma Yönetmeliği'nin 6. maddesi uyarınca işçinin ücretinde herhangi bir surette indirim yapılmayacaktır.
Bununla birlikte, işin kesintisiz ve postalar hâlinde çalışmayı gerektirmesi nedeniyle 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yapılabilmesine ilişkin istisnai durum bakımından, işin;
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından turizm işletmesi belgesi veya turizm yatırımı belgesi ya da belediye tarafından turizm işletme belgesi verilen tesislerde,
İçişleri Bakanlığı tarafından faaliyet izni verilen özel güvenlik şirketlerinde veya özel güvenlik görevlisi olarak herhangi bir işyerinde,
Sağlık hizmeti sunan gerçek kişiler tarafından yürütülen işler ile kamu ve özel hukuk tüzel kişilerin işyerleri ve sosyal hizmet kuruluşlarında, yani hastaneler belediyeler ve
Yukarıda sayılan işlerin yürütüldüğü yerde faaliyet gösteren alt işverenler tarafından
yürütülmesi hâlinde bu durumda gece çalışma sınırı uygulanmayacak ve işçinin yazılı onayı alınarak gece dönemine denk gelen posta 7,5 saatten fazla belirlenebilecektir.
24 saat boyunca kesintisiz biçimde yapılmayan fakat postalar hâlinde çalışılan işler bakımından uygulanacak çalışma süreleri ise, Postalar Halinde Çalışma Yönetmeliği'nde belirtilen gece postasının 7,5 saati aşmaması kuralına ek olarak, Çalışma Süreleri Yönetmeliği 'n de düzenlenen esaslara göre belirlenecektir.
POSTALAR HALİNDE ÇALIŞANLARIN İÇİN İŞVEREN YÜKÜMLÜLÜKLERİ?
Posta Hâlinde İşçi Çalıştıran İşverenin Sair Yükümlülükleri
Aşağıda açıklanan düzenlemelere ek olarak, postalar hâlinde işçi çalıştıran işverenlerin, Postalar Halinde Çalışma Yönetmeliği'nin 3. maddesi gereğince;
Posta sayısını,
Her postanın işe başlama ve bitirme saatlerini,
Postalarla çalışan işçilerin ad ve soyadlarını,
Postalarla çalışan işçilerin ara dinlenmelerini,
Postalarla çalışan işçilerin hafta tatillerini,
Yukarıda sayılan hususlara ilişkin değişiklikleri
İş yerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmekle yükümlüdür. Ayrıca, Postalar Halinde Çalışma Yönetmeliği'nin 12. maddesi uyarınca, her postada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını içeren listelerin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından talep edilmesi hâlinde sunulmak üzere işyerinde bulundurulması gerekmektedir.
İŞÇİ BAKIMINDAN ÖZEL KISITLAMA VE YASAKLAR?
Postaların belirlenmesinde yukarıda açıklanan kısıtlamalara ek olarak mevzuatta öngörülen, işçinin taşıdığı özellikler bakımından tesis edilen birtakım sair kısıtlama ve yasakların da dikkate alınması gerekmektedir.
18 yaşını doldurmamış işçiler bakımından: Postalar Halinde Çalışma Yönetmeliği'nin 5. maddesi uyarınca, 18 yaşını doldurmamış işçilerin gece postalarında çalıştırılması yasaktır.
Kadın işçiler bakımından: Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik (Gece Postasında Çalışan Kadın Yönetmeliği) uyarınca, gece postalarında çalışan kadın işçilerin işyerine ulaşımlarının toplu taşıma araçları ile gerçekleştirilmesinde zorluk bulunuyorsa, işverenin bu ulaşımı uygun araçlarla sağlama yükümlülüğü bulunmaktadır.
Buna ek olarak, kadın işçilerin gece postasında çalışmaya başlamasından önce, işyeri hekiminden bu hususta bir sakınca bulunmadığı yönünde sağlık raporu alınması ve işin devamı boyunca düzenli aralıklarla sağlık muayeneleri yapılması gerekmektedir.
Ayrıca, kadın işçinin eşi de aynı veya farklı bir iş yerinde postalar hâlinde çalışması durumunda, kadın çalışanın talebi üzerine gece postası, eşinin gece postasıyla rastlanmayacak şekilde düzenlenmelidir. Eşlerin aynı işyerinde çalışıyor olması durumunda ise, aynı gece postasında çalışma yönünde talepte bulunabilirler.
Gebe ve emziren kadın işçiler bakımından: Gece Postasında Çalışan Kadın Yönetmeliği uyarınca kadın işçiler, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar, emziren kadın işçiler ise doğum tarihinden başlamak üzere bir yıl süreyle gece postalarında çalıştırılamamaktadır. Bununla birlikte bu süre, emziren kadın çalışan veya çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyeri hekimi tarafından tespiti hâlinde altı ay uzatılır.
POSTALARIN DEĞİŞMESİ VE İŞÇİNİN DİNLENME SÜRELERİ?
Postalar Halinde Çalışma Yönetmeliği'nin 8. maddesinin birinci fıkrasında şöyle denilmektedir:
"Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları çalıştırılarak yürütülen işlerde postalar en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftasında gündüz çalıştırılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak şekilde düzenlenir.
Hükümden anlaşılacağı üzere, bir işçi en uzun bir iş haftası boyunca gece postasında çalıştırıla bilmektedir. Bu doğrultuda işçinin sağlığının da korunması gözetilerek, gece postası yaptığı iş haftasını takip eden haftada gündüz postasında çalıştırılma dan tekrar gece postasında çalıştırılamaması kuralı getirilmiştir.
Ek olarak, aynı maddenin ikinci fıkrasında zorunlu olmadıkça işçilerin postalarının değiştirilemeyeceği öngörülmüş, fakat gece çalıştığı için sağlık sorunu yaşadığını raporla belgeleyen işçiye, imkânların elverdiği ölçüde gündüz postasında iş verileceği belirlenmiştir.
Postalar hâlinde çalışan işçilerin yukarıda açıklanan posta değişiminde uygulanacak asgari dinlenme süresi, Postalar Halinde Çalışma Yönetmeliği'nin 9. maddesinde 11 (on bir) saat olarak belirlenmiştir. Posta esnasında uygulanacak ara dinlenmeler ise Kanun'un 68. maddesinde düzenlendiği şekilde posta süresine göre belirlenir. Hafta tatili ise haftanın en az bir gününde 24 (yirmi dört) saat ve kesintisiz olmak zorundadır der ilgili kanunlar esen kalın…