Van Valiliği ve paydaş kurumların işbirliğiyle kutlanacak olan Van'ın kurtuluşu programı açıklandı. Kutlamalar 02 Nisan Pazar günü saat: 10.00'da valilik önünde bulunan Atatürk Anıtı'na çelenk bırakılması, saygı duruşu ve İstiklal Marşı'nın okunmasıyla başlayacak. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Prof. Dr. Ömer Demirbağ, günün anlam ve önemini belirten konuşma yapacak.

Şiir dinletisiyle devam edecek olan kurtuluş etkinliği, daha sonra resim, şiir ve kompozisyon yarışmasında dereceye girenlere ödüllerinin verilmesiyle sürecek.

Van'ın düşman işgalinden kurtuluşunun 105. yıldönümü, İpekyolu Belediyesi tarafından İpekyolu Atatürk Sanat Galerisi'nde düzenlenecek olan resim sergisiyle son bulacak.

6 Şubat günü Kahramanmaraş merkezli meydana gelen depremlerden dolayı bu yılki kutlamalar coşkulu geçmeyecek.

VAN'IN DÜŞMAN İŞGALİNDEN KURTULUŞU

Van, İran Körfezi ve İç Asya ticaret yollarına hükmeden askeri-stratejik köprü konumundadır. Bu özelliği ile Van, tarih boyunca birçok devletin sahip olmak istediği bir şehir olmuştur. Osmanlı Devleti'nin son döneminde Van ve çevresinde yaşanan olayların temelinde Şark Meselesi yatmaktaydı. Bu dönemde batılı devletlerden birçok din adamı ve araştırmacı Van ve çevresine gelerek burada istihbarat ve misyonerlik faaliyetlerine başlamıştı. Misyonerlerin açmış oldukları okullarda Ermeni öğrencilere "Özerk Ermenistan" fikrini aşılayarak onların devlete düşman yetişmelerinde önemli rol oynamışlardı. Batılı devletler ve misyonerlerin bu yöndeki çalışmaları çok geçmeden sonuç vermiş ve asırlardan beri "Sadık Millet" olarak tabir edilen Ermeniler isyan çıkarmışlardı.

Avrupalı devletler arasındaki siyasi, askeri ve iktisadi rekabet gibi başlıca sebeplerle çıkan dünya savaşına kısa bir süre sonra Osmanlı Devleti de katılmıştı. Ermeniler, I. Dünya Savaşı öncesinde olduğu gibi savaş sırasında da isyan halinde olmuşlardı. Ermeniler, 28 Şubat 1915'te Van Vilâyeti'nin merkeze yakın kaza ve köylerinde yeniden isyan çıkarmıştı. İsyan kısa bir süre sonra, Vastan, Çatak, Havasor ve Tımar gibi kaza ve köylere yayılmıştı. Bunun üzerine Vali Cevdet Bey, Van'daki Kürt Aşiretleri ile bir görüşme yapmış ve onlardan destek istemişti.

Ruslar, Van Gölü Havzası'na doğru ilerlerken saflarında bulunan Ermeni alaylarına bölge Ermenilerinin oluşturduğu çeteler de katılmaya başlamıştı. Ruslar bu durumdan yararlanarak iki koldan Malazgirt ve Van üzerine ilerleyerek, 11 Mayıs 1915'te Muradiye'yi, 12 Mayıs'ta Patnos ve Erciş'i işgal etmişti. Bu sırada Ermenilerin çıkardığı isyanı bastırmakla uğraşan Cevdet Bey, Rusların iyice yaklaştığı haberini alınca, şehri terk ederek Başkale'ye çekilmişti. 17 Mayıs'ta Osmanlı ahalisi de Van'ı boşaltmıştı. Aynı gün gelen Ermeniler, Müslümanların oturduğu mahalleleri ateşe vermiş ve kontrolü ellerine geçirmişlerdi. İşgal şartlarının hazır olduğunu gören Ruslar 20 Mayıs 1915'te Van'ı işgal etmişti. Birsüre sonra Van Gölü'nün kuzey ve güneyinden batıya doğru ilerledi. Böylece Diyarbakır da Rus tehdidine maruz kalmıştı. Diyarbakır'ın işgali halinde Ruslar, İskenderun Körfezi'ni ele geçirerek asırlık Akdeniz'e inme plânlarını gerçekleştirebilirdi.

Van'ın işgali 2 Nisan 1918'e kadar sürmüş ve bu tarihte Van'a giren Türk Ordusu şehri tam bir harabe durumunda bulmuştu. I. Dünya Savaşı ve işgal yıllarında yaşanan olaylar Van'daki sosyal ve ekonomik düzeni bozmuştu. Bu nedenle burada yaşayan Müslüman halk memleketlerinden göç etmişlerdi. Yüzyıllarca Türk hâkimiyetinde yaşayan Ermenilerin, Ruslar ve batılı devletlerin kışkırtmasıyla çıkardığı isyanlar sonucunda yaşanan olaylar, ilişkileri günümüze kadar olumsuz bir şekilde etkilemiştir.

Van Bölge Gazetesi: Hacı Yılmaz