Türkiye’de en büyük Türk-İslam mezarlıklarından biri olan, 700 yıl önce yaptırılan Halime Hatun Kümbeti’nin de içinde bulunduğu alanda, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izniyle üç yıl önce başlatılan kazı ve restorasyon çalışması devam ediyor.
Alanında uzman 20 kişilik ekibin görev aldığı çalışmalarda boyları 2,5 metreye varan, üzerlerindeki yazı ve geleneksel motiflerle ilgi çeken 700’e yakın mezar taşının bulunduğu 50 dönümlük alanda bu yıl ortaya çıkarılan 6 sanduka ile bir şahidenin üzerindeki kitabeler, üniversitemiz akademisyenleri tarafından çözümleniyor.
Çalışmaları yerinde incelemek için alanda olan Van YYÜ Rektörü Prof. Dr. Hamdullah Şevli, Gevaş ilçesindeki Selçuklu Mezarlığı’nın Bitlis’in Ahlat ilçesindeki mezarlıkların ardından ikinci büyük Türk-İslam kabristanı olma niteliği taşıdığını söyledi. Üniversitemiz Rektörü Prof. Dr. Hamdullah Şevli, kırılan ve liken tutan üzeri süslemeli mezar taşlarının restore edildiği mezarlıkta arkeolojik kazıların yapıldığını ifade etti. Rektör Şevli; “Uzman ekibimiz öncelikle toprak altında kalan sanduka ve şahideleri gün yüzüne çıkarıyor. Liken temizlikleri yapılıyor. Taşlar üzerinde titizlikle çalışılarak süslemeler ortaya çıkarılıyor” dedi.
Son çıkarılan mezar taşlarının üzerindeki motiflerin yeni olduğuna dikkati çeken Rektör Şevli, “Çocuk mezarının üzerindeki sandukada bir ok ve yay motifi var. Türk-İslam mezarlıklarında daha önce görülmemiş motifler ilk defa burada kullanılmış. Selçuklu Mezarlığı'ndaki çalışmaları bir an önce tamamlayıp gelecek nesillere aktarmak istiyoruz. Selçuklu Mezarlığı dışında Akdamar Adası, 700 yıl önce yaptırılan Halime Hatun Kümbeti de burada. Burası, adeta açık hava müzesi gibi. Mezarlıkta çalışmalar başladıktan sonra Avrupa ülkelerinden, Almanya'dan, Macaristan'dan turistler gelmeye başladı. Bu da yaptığımız çalışmanın ne kadar önemli olduğunu gösteriyor” diye konuştu.
Bu projede öncülük ederek ve başından itibaren bilimsel katkılarda bulunan Van YYÜ Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü’nden Doç. Dr. Ercan Çalış, bu yılki kazılarda bir metrelik toprak tabakasının altından 6 sanduka ve bir şahideyi gün yüzüne çıkardıklarını açıkladı.
Kayıt altına alınmamış mezar taşlarını bulduklarında çok heyecanlandıklarını dile getiren Doç. Dr. Ercan Çalış, “Beklentimizin çok üstünde mezar taşları ortaya çıkıyor. Kazılarda önemli bulgular elde ediyoruz. Toprak altında yaklaşık 700 yıldır kalan taşların yapısında bir değişikliğin olmadığını, tahribata uğramadığını tespit ettik. Taşlar üzerindeki süslemeler, kitabeler ve yazıtlar dönemin sanatını, kültürünü ve yaşam biçimini yansıtıyor. Buradaki Selçuklu Mezarlığı’nı diğer mezarlıklardan ayıran özelliği her mezar taşının farklı bir motifle süslenmiş olması. Toprak altında çıkarttığımız mezar taşlarının üzerindeki bu motiflerle ilk defa karşılaşıyoruz” ifadelerini kullardı.
Mezar taşlarındaki motiflerin şaşırttığını anlatan akademisyen Doç. Dr. Çalış, “Mesela en son tespit ettiğimiz bir mezar taşında ilk defa çevgan motifinin kullanıldığını gördük. Şahidelerin ana bezemesinde karanlığı aydınlığa dönüştürme manasına gelen kandil motifi ile salbekli şemse motifi yoğun kullanılmış. Çevgan, gülbezek, kandil, salbekli şemse motiflerini Türk-İslam eserlerinde çok görürüz ancak bu motiflerin kabristanda kendine has bir şekilde işlenmesine ilk defa rastlıyoruz. Bu yıl ilk defa kullandığımız tazyikli yıkama makinesi sayesinde taşların üzerini kaplayan likenlerin çok daha kolay temizlendiğini gördük. Hem taşların özgün yapısı bozulmuyor hem de çalışmamız daha hızlı ilerliyor. Güzel sonuçlar elde ediyoruz. Normalde bir taşın üzerindeki likenlerin temizlenmesi yaklaşık bir hafta sürerken makine sayesinde bu süre yarım saate düşüyor. Kültürel mirasımızı tahribata uğratmadan gelecek nesillere aktarmaya çalışıyoruz” dedi.
VAN BÖLGE GAZETESİ
