Van 2011 Ekim ve Kasım aylarında yaşadığı iki deprem ile büyük acılar yaşadı, birçok kişi enkaz altında kaldı. Hayatını kaybedenlerin, kışın dondurucu soğuğuna rağmen yürekleri yangın yerine çeviren acısını, enkazlardan yaralı çıkanların yeniden doğmuş gibi yaşattığı sevinçleri unutmadık.
İnsan hafızası fıtrat itibariyle unutmaya meyilli bir yapıda. Ancak geçtiğimiz hafta içerisinde meydana gelen 4,1 ve 4,6 büyüklüğündeki iki deprem Vanlılara yeniden yaşattığı korkulu anların yanı sıra, 2011 depremini de hatırlattı ve acılar tazelendi.
Deprem ve yaşananlar hafızalarımızda yeniden tazelenmişken, ben de daha önceden araştırmaya başladığım risk taşıyan ve sağlamlığından emin olunması gereken binalar, Van’daki binaların hasar durumları, orta ve ağır hasarlı ilan edilen binalarla ilgili yapılan ve yapılacak işlemler hakkındaki bilgileri sizlerle paylaşmak, en önemlisi de yetkililerin dikkatini çekmek istedim.
Geçtiğimiz hafta yaşadığımız 4,6 büyüklüğündeki deprem de gösterdi ki Van’da her an büyük bir deprem olabilir. Bu nedenle korktuğumuz depremlerden korunmak için, gerekli tedbirleri bir an önce almalıyız.
Kentsel dönüşümle şehirdeki bina stoklarını depreme dayanıklı hale getirmek uzun vadeye dayalı bir çözüm. Bir yandan binaları depreme dayanıklı hale getirmeye devam ederken, diğer yandan her an yaşanması muhtemel depremler karşısında, can kayıplarının en aza indirilmesini sağlayacak çalışmaların yapılması büyük önem taşıyor.
DEPREMDE CAN KAYIPLARINI EN AZA İNDİRMEK İÇİN, ACİLEN NELER YAPILMALI?
2011’de yaşanan depremlerde konutlar kadar halkın kullanımına açık kamu hizmeti veren pansiyon, otel gibi binalarda meydana gelen yıkımlarda da can kayıpları yaşandı. 09 Kasım 2011 depremi gündüz saatlerinde olsaydı, depremde yıkılan ve dershanelerin de faaliyet gösterdiği binalarda enkaz altında kalabilecek öğrencileri düşündüğümde, “deprem iyi ki akşam olmuş” diyorum.
Van Büyükşehir Belediyesi’ne kayyum atanmasından sonra yerel yönetimler ve devlet kurumları arasında eşgüdüm sağlanabileceğini de düşündüğümüzde, Van Valiliği’ne, Van Büyükşehir Belediyesi’ne, Van İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü’ne (AFAD), Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne, İnşaat Mühendisleri Odası’na ve Mimarlar Odası’na bir çağrıda bulunmak istiyorum.
İlgili kuruluşların da yer alacağı bir koordinasyon merkezi acilen oluşturulmalı.
Bu nedenle muhtemel bir depremde toplu can kayıplarını önlemek için;
*Van’da deprem öncesi yapılmış iş merkezleri, dershaneler, etüt eğitim merkezleri, özel ve kamu okulları, yabancı dil ve sürücü kursu gibi mesleki eğitim merkezleri, kreşler ve rehabilitasyon merkezleri, hastaneler, bankalar gibi halkın hizmet almak zorunda kaldığı ve yoğun olarak kullandığı binaların tespit edilmesi,
*Tespit edilen binaların karot örnekleri de alınarak deprem dayanım raporlarının çıkarılması,
*Benzer hizmetleri vermek için yeni açılan veya yer değiştiren kuruluşlardan, bina ile ilgili ruhsatlandırma işlemlerinde deprem dayanım raporu şartının getirilmesi,
*Tüm bu işlemler için makul bir süre verilmesi, süresi içinde deprem dayanım raporu getirilmemesi veya binanın depreme dayanıklı olmadığının anlaşılması üzerine, ilgili işletmelerin faaliyetlerinin durdurulması ve binanın kullanıma kapatılması,
*Deprem dayanım raporu ile depreme dayanıklılığı belirlenmeyen binaların, başka amaçlar için kullanılmaması için halka duyurulması ve durumu belirleninceye kadar satış ve kiralama işlemlerinin durdurulması,
İlk etapta aklıma gelebilecek önlemleri sıraladım. Bu konu uzmanların yapacağı çalışma ile detaylandırılıp teknik gerekçeleri ile donatılır ve ortaya çıkacak kurallar, belirlenecek yol haritası ile uygulamaya konabilir. Şayet mevzuat yetersizse, siyasiler devreye girerek mevzuat eksikliğinin tamamlanması, hatta Türkiye geneline uygulanması sağlanabilir. Yeter ki iş yapma ve çözüm iradesi olsun.
Bu konuda küçük maliyetli ve kısa sürede yapılabilecek çalışmalar ile yaşanması muhtemel büyük facialar önlenebilir.
Kaderin önüne elbette geçilemez, ancak kul sorumluluğu olarak tedbir almak zorundayız. Ayrıca kurumların ve yetkililerin bu konuda tedbir almak için, kul sorumluluğunun ötesinde görev sorumluluğu da bulunuyor.
Zamanında alınmayan tedbirlerin sorumluluğunu kimsenin Allah’a yükleme lüksü olamaz. Tedbir bizden takdir Allah’tan diyorum.
DEPREMDE HASAR GÖREN BİNALAR NE OLDU?
Olası deprem ve alınabilecek önlemler hakkında yaptığım araştırmalar kapsamında Van İl AFAD Müdürü Osman Uçar Bey’i ziyaret ettim. Yapılan işlemler ve bina stoklarının durumları ile ilgili olarak kamuoyunun merak ettiği konuları sordum.
Osman Bey’in verdiği bilgiler şöyle;
*Ağır hasarlı olduğu tespit edilen 21 bine yakın bina 2012 sonuna kadar kaldırıldı.
*2015 içerisinde yapılan tespitlerle Van ve Erciş merkez ile köy ve mahallelerde yaklaşık olarak 11 bin civarında ağır hasarlı bina vardı.
*Erciş ve Van’da gerek şehir merkezinde, gerekse köy ve mahallelerde önemli sayıda bina kentsel dönüşüm sırasında yıkılıp yenilendi.
*Resmi kurumlara ait binalar yıkıldı, yeniden yapıldı.
*Şehir içerisindeki çok katlı binalar kentsel dönüşüm kapsamında yapılıyor.
*Raporlarda ağır hasarlı olarak yer alan binaların yüzde 90-95 i mahalle veya köylerde. Şehir merkezinde çok az sayıda olan bu binalar tek veya iki katlı yığma şeklinde yapılmış. Bu binalarda güçlendirme yapmak teknik olarak mümkün değil.
*Çoğunluğu tek veya iki katlı ve yığma tekniği ile yapılmış olan bu binaların sahiplerinin büyük bölümü hak sahibi olarak AFAD tarafından verilen TOKİ konutlarından aldı.
*Sahipleri tarafından terk edilmiş veya yıkılmak üzere olan 116 civarında bina AFAD tarafından yıkılacak. Bunun için ödenek geldi, süreç ihale aşamasında.
*16 Kasım 2016 tarihinde AFAD muhtarlarla bir toplantı yaptı. Muhtarlardan mahallelerinde risk teşkil eden, sahipleri tarafından terk edilmiş ve kötü amaçlar için kullanılan, yıkılmasını talep ettikleri
binaları listeleyip adres ve malik bilgileri ile birlikte AFAD’a bildirilmesi istendi. Muhtarlar tarafından bildirilecek olan bu binalar da AFAD tarafından yıkılacak.
*AFAD tarafından belirlenen 6 bin 9 yüz 45 bina için 31.12.2014 tarihine kadar güçlendirme yapmaları için yasal süre verildi. Verilen yasal güçlendirme süresi içerisinde güçlendirilmeyen binalar, mevzuat açısından ağır hasara dönüştü.
*AFAD Van Büyükşehir Belediyesi’nden güçlendirme ruhsatı verdikleri binaların listesini istedi. Kredi kullanmadan kendi imkânları ile güçlendirme yapılan binalar belirlenmeye çalışılıyor.
*Gerek AFAD tarafından tespit edilen, gerekse muhtarlar tarafından bildirilen, boş ve yıkılması gereken binalar öncelikli olarak yıkılacak.
*Şu an raporlarda ağır hasarlı görünen ve hala kullanımda olan binalar gerçekte ağır hasarlı olmayabilir. Çünkü depremden sonra Türkiye’nin farklı yörelerinden görevlendirilerek Van’a gelen hasar tespit personeli, risk almamak için binaya ağır hasarlı demiş olabilir. Bu nedenle risk teşkil etmeyen binalar için öncelikli bir uygulama yapılmayacak. Ancak bu binaların durumları rapor edilecek, ödenek çıkması halinde ise onların da yıkımları yapılacak.
İLAN EDİLEN SÜRE İÇİNDE MÜRACAAT ETMEYENLERİN DURUMU NE OLACAK?
Orta hasarlı binaların güçlendirme yapmaları için ilan edilen sürenin dolduğu 31.12.2014 tarihine kadar müracaat etmeyenlerin durumunu ve yapabilecekleri işlemleri şöyle sıralayabiliriz;
*Gerçekte orta hasarlı olan binalar, mevzuata göre ağır hasarlı sayılıyor.
*AFAD nezdinde depremden kaynaklı hak sahipliği olmuyor.
*AFAD kapsamında yararlanabileceği kredilendirme gibi kamu desteklerinden yararlanamıyor.
*Yasal süre içerisinde müracaat etmeyip AFAD kapsamında sağlanan imkânlardan yararlanamayanlar, binalarının durumlarının tespiti ve hak sahipliğinin iadesi için dava açabilirler. Mahkemenin davacının isteği yönünde karar vermesi halinde, hak sahibi olabilme imkânları var.
*AFAD, yasal süreler içerisinde müracaat etmediği için durumu gerçekte orta hasarlı olan, mevzuat açısından ise ağır hasarlıya dönüşmüş olan binaların sahipleri, kendi imkânları ile güçlendirme yapmak için Van Büyükşehir Belediyesi’ne ruhsat müracaatında bulunabilir. Van Büyükşehir Belediyesi’nin istediği binanın gerçekte orta hasarlı olduğu, ancak mevzuata göre ilan edilen sürelerde müracaatta bulunulmadığı için ağır hasarlıya dönüştüğüne dair sürecin detaylı bir şekilde anlatıldığı yazı AFAD tarafından veriliyor.