İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Çerçevesinde Dul ve yetim aylıkları hakkın da oldukça fazla soru sorulmakta nedenine bakıldığında Sosyal güvenlik mevzuatının sık sık değişmesi bu konudaki vatandaşın da yanlış bildiği veya duydukları sonucu olduğunu düşünmekteyiz ve bu önemli durumla ilgili defalarca meslektaşlarımızın hocalarımızın ilgili konuyu ele aldıklarını bilmekle beraber.tekrardan bakıldığında 2008 Öncesi ve 2008 Sonrası Sosyal güvenlik kurumları tek çatı altında toplandı. Ancak Bir çok durumlarda olduğu gibi uygulamada bu konuda da farklılıklar bulunuyor.
Bu nedenle, dul ve yetim maaşlarını da bir kaç başlıkla ayrı ayrı anlatmakta (yazmakta)fayda var ve Çalışan işçilerin yani iş yasasına göre istihdam edilen çalışanların vefatı halinde hak sahiplerine bağlanacak aylıkları için yol gösterecek.
İşçi statüsünde çalışan İnsanların, vefatı halinde hak sahiplerine ödenen bir çok kalem bulunmaktadır. Örneğin; hak sahiplerine aylık bağlanır. Yine aylık almakta iken evlenen kız çocuklarına evlenme ödeneği verilir. Emekli olan bir işçinin ölümü halinde ise kanuni temsilcilerine cenaze yardımı yapılır. İşçinin vefat ettiğinde aylık bağlanmasına yetmeyecek hizmeti olduğunda ise yine varislerine toplu ödeme yapılır.
(1)ÇALIŞANIN 'ÖLÜM TARİHİ' MAAŞ BAĞLANMASINDAKİ ÖNEMİ:
Sosyal güvenlik mevzuatında yapılan değişiklikler işçinin maaş bağlanmasında ölüm tarihini önemli hale getirdi. Yani işçilerin vefatı halinde hak sahiplerine yapılan ödemelerde farklı uygulamalar vardır.
Örneğin, işçi 2008 yılı Ekim ayından önce ölmüşse 506 sayılı Kanun kuralları; sonra ölmüşse 5510 sayılı Kanun kuralları uygulanmaktadır. 2008 yılı sonrası ölüm (5510/32 m d): 1800 gün ve daha fazla primi yatırılmış hizmet süresi olacak, bu süreye işçinin kendisinin veya ölümünde hak sahiplerinin borçlanacağı süreler dahil edilmektedir. Veya borçlanılacak olan hizmet süreleri sayılmadan en az 5 yıldan beri sigortalılık süresi olacak ve 900 gün primi yatırılmış hizmet süresinin olacak. 2008 yılı öncesi ölümde ise 900 gün süresinin içerisine borçlanılan tüm süreler dahil edilmektedir. Malullük durumunda ise aylık şartsız olarak bağlanır. Aylık oranı ise yüzde 25'tir. İşçinin vefatı halinde hak sahibi olarak anne ve babasına aylık bağlanmasında ise gelir kriteri vardır. Anne ve babanın asgari ücretin net tutarından daha az gelirlerinin olması gerekir. Burada da ayni şekilde oran yüzde 25'tir.
(2)VEFAT EDEN İŞÇİNİN HAK SAHİPLERİ KİMLERDEN OLUŞUR:
İşçilerin hak sahipleri, dul eşler, çocuklar ve anne ile babadan oluşur. Dul eşlerde bir koşul aranmıyor. İşçinin vefatı halinde dul eşe yüzde 50, başka hak sahibi yoksa bir işte çalışmıyorsa yüzde 75 oranında maaş bağlanır.
Kız çocuklarında ise evli olmama şartı bulunmaktadır. Kız çocuklarının İşçi, esnaf veya memur olarak çalışmıyor olması, yabancı ülke mevzuatına tabi çalışmıyor olması ve kendi çalışmalarından dolayı aylık almıyor olması gerekir. Maaş bağlanma oranı ise yüzde 25'tir.
Erkek çocuklarında ise 18 yaş kriteri vardır. Bu yaşa kadar kriter aranmadan maaş bağlanır. 18 yaşından sonra orta öğrenimde öğrenim yapıyorsa 20, yüksek öğrenim yapıyorsa 25 yaşının dolacağı tarihe kadar aylık bağlanır. Yine erkek çocuk hak sahibi de, İşçi, esnaf veya memur olarak çalışmıyor olması, yabancı ülke mevzuatına tabi çalışmıyor olması ve kendi çalışmalarından dolayı aylık almıyor olması gerekir. Erkek çocuklarda da aylık bağlanma oranı yüzde 25'tir.
(3)ÇALIŞAN İŞÇİNİN AYLIK BAĞLANMA ORANINA ÖRNEKLER
İşçinin vefatı halinde hak sahiplerine bağlanan aylık oranlarını bazı örneklerle açıklamak gerekiyor. Örneğin, çalışan veya aylık alan dul eşe yüzde 50, çalışmayan aylık almayan dul eşe ise yüzde 75 oranında aylık bağlanır. Yine bir eş ve bir çocuk olduğunda dul eşe yüzde 50, çocuğa da yüzde 25 aylık bağlanır. Eş ve iki çocuk olduğunda ise aylık bağlanma oranı yüzde 50 ve yüzde 25'er olarak değişir. Eş ve üç çocuk olduğunda ise aylık bağlanma oranı yüzde 40 ve yüzde 20'şer olarak gerçekleşir. Tek yetim olduğunda ise aylık bağlama oranı yüzde 50 olur der ilgili kanun bu durumda yukarıda 2008 öncesi 2008 sonrası kafanızda soru işareti oluşturursa daha önceki çalışmalarımızda cevaplarını göre bilirsiniz der kolaylıklar dilerim...