4857 sayılı iş kanun kapsamında çalışma belgesi

4857 sayılı İş Kanununun 28 inci maddesinin başlığı Çalışma Belgesidir. Maddeye göre, "işten ayrılan işçiye, işveren tarafından işinin çeşidinin ne olduğunu ve süresini gösteren bir belge verilir. Belgenin vaktinde verilmemesinden veya belgede doğru olmayan bilgiler bulunmasından zarar gören işçi veyahut işçiyi işine alan yeni işveren eski işverenden tazminat isteyebilir ve Bu belgeler her türlü resim ve harçtan muaftır. (suallere de cevaben) 4857 sayılı İş Kanununun 28 inci maddesi, 1475 sayılı İş Kanununun 20. Maddesine paralel ancak, sadeleştirilmiş bir düzenlemedir. Söz konusu maddenin ilk fıkrasının ikinci cümlesi, ikinci, üçüncü, dördüncü fıkralar çıkarılmıştır. Çünkü söz konusu düzenlemelerin bir işlerliği kalmamıştır. Belgelerin her türlü resim ve harçtan muaftır düzenlemesi sadeleşmiş haline ilave edilmiştir

ÇALIŞMA BELGESİNİN ÖZELLİKLERİ?

Çalışma Belgesinin Tanımı: Çalışma belgesi denilince; iş sözleşmesi son bulan işçiye işverence verilen ve o işverene bağlı olarak o işçinin çalıştığı işin türü ile süresini gösteren ve fakat gerekirse işçinin bu çalışmadaki nitelik ve davranışlarını da içerebilen belge anlaşılır yani belgedir.

ÇALIŞMA BELGESİ İKİ FARKLI ŞEKİLDE DÜZENLENMEKTEDİR?

Bunlardan birincisi, sadece işin türünü ve süresini gösterebilir ve buna "alelede çalışma belgesi" denir. İş Kanunu'nda sadece alelade çalışma belgesi olarak nitelendirilen belge düzenlenmiştir. İkincisi ise "tam çalışma belgesi (bonservis)"dir. Öğretide "nitelikli belge" olarak da adlandırılmaktadır. Buna göre, tam çalışma belgesinde, işin türü ve süresi dışında işçinin işi ve davranışları hakkında işverenin görüşleri de belirtilir. Bu nitelikteki belge, İş Kanunu'nda değil, Borçlar Kanunu'nda düzenlenmiştir. Borçlar Kanunu'nun konuya ilişkin düzenleme içeren 335. maddesi; "İşçi yalnız hizmetinin nevini ve müddetini havi bir şahadetname vermesini, iş sahibinden isteyebilir. İşçi sarahaten talep ettiği takdirde şahadetname, hal ve hareketini sayinin keyfiyetini de ihtiva etmek lâzımdır." hükmünü içermektedir. Buna göre; Borçlar Kanunu'na tabi çalışan bir kişi, işveren den, görmüş olduğu işin türü ve süresini içeren bir belge isteyebilmek ile birlikte, ayrıca açıkça talep ettiği takdirde bu belge, işverenin işçinin davranışları hakkında görüşlerini de içerebilecektir İşveren işçiyi öven, niteliklerini anlatan sözler yazmak zorunda değildir. Uygulamada "bonservis", öğretide "nitelikli çalışma belgesi" denilen bu tür çalışma belgesini işverenin istediği işçiye vereceği tabidir.

ÇALIŞMA BELGESİNİN FONKSİYONU?

İşveren, işçi alırken genellikle işçinin durumunu bilmek ister. Daha önce başka işverenin işyerinde çalışmış işçiler konusunda onun eski işinden ayrılma nedeni hakkında kuşkuya düşmesi doğaldır. İşçinin, eski işveren tarafından verilen ve durumunu gösteren bir belgeyi kendisine sunması, yeni işvereni rahatlatacak; işçi de bu suretle daha kolay iş bulmuş olacaktır. İş hayatının doğurduğu bu gereksinme çalışma belgesi diye adlandırılan bir kurumla giderilmiştir. Şu duruma göre çalışma belgesi, basit ve yalın deyimiyle, özel ve resmi nitelikteki eski işverenlerce, işçiyle olan ilişkilerini göstermek üzere düzenlenmiş belgeye denir. İşveren, belgede kanunda öngörülmüş hususların varlığını doğrulamakta ve onamakta dır.

 ÇALIŞMA BELGESİNİN VERİLME ZORUNLULUĞU?

Çalışma belgesi düzenleme yükümlülüğü sürekli işlerde bulunmaktadır. Yasada "belge" ifadesi geçtiğinden, sözlü bilgi verilmesi yeterli olmayacaktır. Gözetme borcu, işçinin işyerindeki faaliyetiyle sınırlı değildir. Bu borç; işverene, işten ayrıldığında işçisinin ekonomik geleceğini de göz önünde tutmayı ve bu bağlamda ona çalışma belgesi vermeyi de yükler İşçinin eski işverenine karşı herhangi bir borcunu yerine getirmemiş olması halinde bile, işverenin ona çalışma belgesi vermekten kaçınması olası değildir. Zira, bu belge verme yükümü, işverenin bir yan borcu olarak nitelenir ve işçinin yan borçlarıyla (veya temel borçlarıyla) karşılıklılık (karşılıklı bağlantı) içinde değildir. Bu yüzden, işverenin işçinin çalışma belgesi talebine karşı akdin ifa edilmediği defi ileri sürerek onu vermekten kaçınması olanaksızdır İşveren çalışma belgesini işçi istemese dahi vermek zorunda mıdır? İş kanununda belgenin hangi halde verileceğine ilişkin bir sınırlama bulunmamaktadır. Belgeyi verme yükümlülüğü tamamen işverene bırakılmıştır. Bu nedenle, işçinin talebine olmasa bile işveren çalışma belgesini düzenleyip vermek zorundadır. Borçlar Kanunu madde 335'e göre, işçi, işverenden, sadece işinin türünü ve süresini gösteren bir şahadetname verilmesini isteyebileceği gibi, açıkça talepte bulunursa işveren, genel tutumu ile çalışma tutumunu da şahadetname de göstermekle yükümlüdür

ÇALIŞMA BELGESİNİN  VERİLMEMESİ DURUMUNDA YAPILACAK YAPTIRIM ?

Belgenin verilmemesinden durumunda ya da belgede doğru bilgiler bulunmamasından zarar gören işçi veya işçiyi yeni işe alan işveren, eski işverene karşı tazminat davası açabilir. Buradaki tazminat, söz konusu belgenin verilmemesi nedeniyle hukuka aykırılığın bir öğesi gerçekleşme ile birlikte bir zarar oluşması, çalışma belgesi verilmemesi ile zarar arasında uygun nedenselliğin aranması gerekir. Aksi halde tazminat istemi red edilir 4857 sayılı İş Kanununun "İdari Ceza Hükümleri" başlıklı sekizinci bölümünde yer alan 99. Maddenin (c) bendine göre 28. Maddeye aykırı olarak çalışma belgesi düzenleme yükümlülüğüne aykırı davranan veya bu belgeye gerçeğe aykırı bilgi yazan işveren veya işveren vekiline bu durumdaki her işçi için bulunduğu tarih itibariyle idari para cezası verilir Çalışma belgesine ilişkin hükümler, buyurucu niteliktedirler. Belge verme yükümünü ve bu yükümle ilgili hükümleri kaldıran ya da değiştiren sözleşmeler geçersizdir. Aynı nedenle, işçinin bu hakkından önceden vazgeçmesinin de hükmü yoktur.

ÇALIŞMA BELGESİNİN İÇERİĞİ?

Çalışma belgesinin veriliş şekli hakkında yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. En pratik uygulaması iki nüsha düzenlemek, işyerinde kalan nüshasına işçinin teslim aldığına dair not yazdırıp imzalatmak yerinde olacaktır. Çalışma belgesinin içeriğinde nelerin olması gerektiği konusunda Kanundaki ifadeden başka bir veri bulunmamaktadır. Bu nedenle çalışma belgesinde, işçinin kimliğine ilişkin bilgilerin yanı sıra, işin çeşidi, işçinin hangi tarihler arasında çalıştığı, belgenin düzenlenme tarihi, imza olmalıdır.

ÇALIŞMA BELGESİNİN  DÜZENLENME ZAMANI?

Belgenin Düzenlenme Zamanı  Madde "işten ayrılan işçiye" ifadesini kullanmış, başkaca bir alt ayrıma gitmemiştir. Bu nedenle, her halükarda işten çıkan, çıkarılan, hizmet akdinin süresi dolduğu için ayrılan işçi için çalışma belgesi düzenlenmesi zorunluluğu bulunmaktadır. İşçinin ölümü halinde böyle bir belge vermeye gerek yoktur. Kural olarak, işten çıkış tarihinde belge düzenlenmelidir. Ancak, bazı şartlar gereği, ortada kötü niyet de yoksa sonraki günlerde düzenlenmesinde bir sakınca yoktur "işçi işten ayrılırken" yani iş sözleşmesi sona erdikten sonra çalışma belgesinin verileceği anlaşılıyorsa da iş sözleşmesinin bildirim süreleri kullanarak/kullandırılarak sona ermesi durumunda, taraflar arasında ilişki devam ettiğinden ve işçiye kanunen yeni iş arama izni verileceğinden, bu izni kullanırken işçinin bu belgeyi istemekte haklı bir menfaati bulunması koşuluyla çalışma belgesinin bu dönemde de verilmesinin mümkün olduğu ileri sürülebilir der ilgili kanun sağlıkla kalın...