CEVAP: İş Kanunu'nun 63. Maddesinde belirtildiği gibi, işçilerin haftalık çalışma süresinin en çok 45 saat olabileceğini düzenlemektedir. Bu sürenin taraflarca daha kısa olarak belirlenmesi mümkündür, aksi kararlaştırılmamışsa, haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır (Suallere de cevaben) Ancak, işçilerin haftalık normal çalışmasına ilave olarak, ülkenin genel yararı, işin niteliği veya üretimin artırılması gibi veya zorunlu, olağanüstü birçok nedenle fazla çalışma yapması..
CEVAP: İş Kanunu'nun 63. Maddesinde belirtildiği gibi, işçilerin haftalık çalışma süresinin en çok 45 saat olabileceğini düzenlemektedir. Bu sürenin taraflarca daha kısa olarak belirlenmesi mümkündür, aksi kararlaştırılmamışsa, haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır (Suallere de cevaben) Ancak, işçilerin haftalık normal çalışmasına ilave olarak, ülkenin genel yararı, işin niteliği veya üretimin artırılması gibi veya zorunlu, olağanüstü birçok nedenle fazla çalışma yapması mümkündür.
SORU: FAZLA ÇALIŞMA VEYA FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA NEDİR?
CEVAP: Fazla çalışma, işçinin haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. İşçinin haftalık çalışma süresinin 45 saatin altında kararlaştırıldığı durumlarda, kararlaştırılan bu süre ile 45 saate kadar olan çalışmalar ise fazla sürelerle çalışma olarak tanımlanmaktadır. İşçinin haftalık çalışma süresinin 45 saat olduğu durumlarda fazla sürelerle çalışma mümkün değildir. Somutlaştırmak için tarafların haftalık çalışma süresini 40 saat belirlediği, işçinin ise 49 saat çalıştığı bir örnekte; işçinin 40 - 45 saat arası 5 saatlik çalışma sı fazla sürelerle çalışma, 45 saati aşan 4 saatlik çalışması ise fazla çalışma sayılacaktır. İşçinin haftalık çalışma süresinin 45 saat olduğu ve fiilen 49 saat çalıştığı bir örnekte ise, işçinin 45 saatin üstündeki 4 saatlik fazla çalışması bulunacak ken, herhangi bir fazla sürelerle çalışması söz konusu olmayacaktır.
SORU: FAZLA ÇALIŞMA VEYA FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMANIN SINIRI NEDİR?
CEVAP: Yukarıda açıkladığımız üzere, fazla çalışma, işçinin haftalık 45 saati aşan çalışmaları; fazla sürelerle çalışma ise, işçinin haftalık çalışma süresinin 45 saatin altında kararlaştırıldığı durumlarda, kararlaştırılan bu süre ile 45 saate kadar olan çalışmalarını ifade etmektedir. İş Kanunu bununla beraber, fazla çalışma süresinin yıllık en fazla 270 saat; işçinin normal günlük çalışma süresinin ise en fazla 11 saat olabileceğini düzenlemektedir.
Dikkat edilmesi gereken ve Yargıtay'ın da benimsediği husus, günlük 11 saate kadar çalışma gerçekleştirilebileceği olduğundan, örneğin günlük normal çalışma süresi 8 saat olan bir işçi 3 saate kadar günlük fazla mesai yapabilir. Bu durumda işçinin çalışması haftalık 45 saati aşmasa dahi, gün bazında 11 saati aşan çalışması olması halinde aşan süre fazla çalışma olarak kabul edilmektedir. Bununla beraber, çalışma hayatında işveren ve işçilerin çalışma şartlarını somut durumun gerekliliklerine göre düzenlenebilmesi gerektirmektedir. Kanun koyucu ise denkleştirme, telafi çalışması vb. yöntemlerle bu kolaylığı sağlamaya çalışmıştır.
SORU: FAZLA ÇALIŞMA VEYA FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA GERÇEKLEŞTİRİLDİĞİNİN İSPAT YÜKÜ KİMDEDİR?
CEVAP: Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla yükümlüdür. İşçi fazla çalışma yaptığını işyeri kayıtları, işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler ve işyeri iç yazışmalarına dayanarak ispat edilebileceği gibi herhangi bir yazılı delilin bulunmadığı hallerde tanıkla da ispat edebilir.
SORU: FAZLA ÇALIŞMA VEYA FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA İŞVERENİN İSTEĞİNE Mİ BAĞLI?
CEVAP: Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma kural olarak işçinin onayına bağlıdır. Dolayısıyla, her ne kadar işçilerin fazla çalışma yapabileceği düzenlenmiş olsa da işveren işçiye istediği her zaman, koşul ve miktarda fazla çalışma yaptıramayacaktır. Bununla beraber, zorunlu veya olağanüstü nedenlerle işçinin fazla çalışmasının gerekmesi durumunda işçinin onayı alınmadan fazla çalışma yapmasının beklenebileceği ne de dikkat edilmelidir.
SORU: KİMLER VEYA HANGİ İŞLERDE ÇALIŞANLAR FAZLA ÇALIŞMA VEYA FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA YAPAMAZ?
CEVAP: Kanun koyucu bazı işçilere niteliğine göre fazla çalışmanın yaptırılamayacağını öngörmüştür.
Buna göre, 18 yaşını doldurmamış işçilere, Fazla çalışma yapmayı kabul etse dahi sağlıklarının elvermediği hekim raporu ile belgelenen işçilere, Gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçilere, Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçilere, Zorunlu nedenler veya olağanüstü haller dışında yer altında maden işlerinde çalışan işçilere ve Çalışma sürelerini kendileri belirleyen üst düzey yönetici olan işçilere (Her ne kadar kanuni düzenleme bulunmasa da Yargıtay kararları bakımından istikrar kazanmıştır) fazla çalışma yaptırılamaz. Yine, fazla çalışmanın yasaklandığı bazı işler bulunmaktadır. Buna göre, Sağlık kuralları açısından günlük ancak 7,5 saat veya daha az çalışılması gereken işler, Gece çalışılan işler, Maden ocakları işleri, kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında yapılan işler, fazla çalışmanın gerçekleştirilmediği işlerdir.
SORU: FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN SÖZLEŞMEDE ÜCRETE DAHİL OLMASI DURUMUNDA İŞÇİ FAZLA MESAİ ÜCRETİNE HAK KAZANABİLİR Mİ?
CEVAP: İşçi ile işveren arasında akdedilen iş sözleşmesinde, işçiye ödenecek ücrete fazla çalışma ücretlerinin dahil olduğunun düzenlenmesi mümkündür.
Buna karşılık, iş sözleşmesinde işçinin ücretine dahil olan fazla çalışma süresinin belirtilmemesi durumunda kanunen gerçekleştirilebilecek azami fazla çalışma olan 270 saatlik fazla çalışmanın sözleşmeye dahil olduğu varsayılır. İşçinin ancak 270 saati aşan fazla çalışmasının bulunduğunu ispatlaması durumunda fazla çalışma ücret alacağının bulunduğu ileri sürebilecek tir.
SORU: FAZLA ÇALIŞMA VEYA FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA ÜCRETİ NASIL HESAPLANMAKTADIR?
CEVAP: Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde 50 yükseltilmesi suretiyle; fazla sürelerle çalışmalarda ise, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde 25 yükseltilmesiyle ödenir.
Ancak fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 30 dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 15 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
SORU: FAZLA ÇALIŞMA VEYA FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA ÜCRETİ TALEBİNDE ZAMANAŞIMI SÜRESİ NEDİR?
CEVAP: Fazla çalışma ücreti 5 yıllık zamanaşımına tabidir, yani fazla çalışmanın gerçekleştirildiği tarihten itibaren 5 yıllık süre içerisinde fazla mesai ücreti talep edilmelidir.
Sağlıkla kalın...
