İşçi ve işverenlerin çalışma mevzuatından kaynaklanan pek çok hak ve yükümlülükleri bulunmaktadır. Dinlenme hakkı da Bunlardan biridir.(suallere de cevaben) Dinlenme Hakkı" Anayasa ile güvence altına alınmış haklardandır. Anayasamızın 50. Maddesi "Dinlenmek çalışanların hakkıdır" ifadesine yer verdikten sonra, yıllık izin hakkı ile hafta tatili ve bayram tatili haklarını ayrıca vurgulamıştır. Bu sebeple Anayasal bir hak olan dinlenme hakkından vazgeçilemez.
Ayrıca, bu yasal zorunluluğun ötesinde Çalışanları yorgunluk ve onun beraberinde getireceği dikkatsizlik sonucu uğrayabilecekleri iş kazalarından korumak,
İşçinin bedensel ve ruhsal olarak iyiliğinin devamını sağlamak,
İş tatminini artırmak,
İşçinin sosyal yaşama da katılımını sağlamak,
İş veriminin azalmasına engel olmak,
İşin kalitesinin düşmesini önlemek, vb. birçok sebeple, işçinin yıllık izin, hafta tatili ve bayram tatili haklarını ve gün içinde ara dinlenmelerini tam olarak kullanılabilmesi gereklidir.
YILLIK ÜCRETLİ İZİN SÜRELERİ BÖLÜNEBİLİR Mİ?
Kural olarak yıllık ücretli iznin işveren tarafından bölünmeden işçiye sürekli bir şekilde kullandırılması gerekmekle birlikte, işçi ve işverenin anlaşması ile bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere bölümler hâlinde de kullanabilir. Örneğin; 20 gün yıllık ücretli izin hakkı olan bir işçi, yıllık ücretli iznini 10 gün + 5 +5 gün şeklinde bölerek kullanabilecektir.
YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKKI NE ZAMAN DOĞAR?
Yıllık ücretli izin hakkı işçinin işyerinde çalışmaya başladığı günden itibaren bir yıl sonra doğar. Deneme süresi bir yıllık süreye dahildir.
Örneğin; 01.06.2023 tarihinde 2 aylık deneme süresi ile işe başlayan işçinin yıllık ücretli izne hak kazanma tarihi 02.06.2024 olacaktır.
Ancak ardı ardına ya da farklı tarihlerde aynı işverene ait değişik işyerlerinde çalışılmış ise, yıllık izne hak kazanma için gerekli olan bir yıllık süre hesaplanırken bu işyerlerinde geçen hizmet sürelerinin toplaması gerekmektedir.
Örneğin; önce A işverenine ait X işyerinde 4 ay, sonra da yine A işverenine ait Y işyerinde 8 ay çalışılmış ise, her iki hizmet süresi toplanarak bir yıllık çalışma koşulu sağlanmış olacağından, işyerindeki 8 aylık çalışma sonunda yıllık izne hak kazanılmış olacaktır.
Alt işveren işçilerinden, alt işvereni değiştiği hâlde aynı işyerinde çalışmaya devam edenlerin yıllık ücretli izin süresi, aynı işyerinde çalıştıkları süreler dikkate alınarak hesaplanır. Asıl işveren, alt işveren tarafından çalıştırılan işçilerin hak kazandıkları yıllık ücretli izin sürelerinin kullanılıp kullanılmadığını kontrol etmek ve ilgili yıl içinde kullanılmasını sağlamakla, alt işveren ise tutmak zorunda olduğu izin kayıt belgesinin bir örneğini asıl işverene vermekle yükümlüdür.
KANUNİ YILLIK ÜCRETLİ İZİN SÜRELERİ NE KADARDIR?
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara 14 günden,
Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara 20 günden,
On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden,
Az olamaz.Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün artırılarak uygulanır.
Kanunda belirtilen yıllık izin süreleri asgari olup, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir.
YILLIK İZİN SÜRELERİ İLE İLGİLİ BELİRLİ YAŞ GRUPLARINA YÖNELİK ÖZEL BİR DÜZENLEME VARMI?
18 yaşında veya daha küçük ya da 50 yaşında veya daha büyük işçilerin, yıllık ücretli izin süresi en az 20 gün olması gerekmektedir.
Bunun anlamı; örneğin 16 yaşında bir işçi, hizmet süresi beş yıldan az dahi olsa, 19 yaşına gelinceye kadar, her yıl için yıllık izinlerini 14 gün olarak değil 20 gün üzerinden kullanacaktır.
YILLIK ÜCRETLİ İZNİ HAK KAZANMIŞ İŞÇİYE AVANS VERİLEBİLİR Mİ?
Kural olarak işçi, her hizmet yılına ilişkin iznini gelecek hizmet yılı içinde kullanabilmektedir. İşçiye avans izin kullandırılması konusu kanunda düzenlenmemiştir. Ancak, henüz yıllık ücretli izne hak kazanmamış olan işçiye talebi ve işverenin uygun görmesi ile avans izin kullandırılabilir.
Bu durumda, kullanılan avans izinler, yıllık izne hak kazanıldığında, izin hakkından mahsup edilebilecektir.
YILLIK ÜCRETLİ İZNİNİ KULLANMAK YERİNE ÜCRETİNİ ALMAK MÜMKÜN MÜ?
Yıllık izin hakkı anayasal temeli olan bir dinlenme hakkı olup, fiilen kullanılması/kullandırılması gerekmektedir.
Dolayısıyla, işçi ve işverenin anlaşmış olması halinde dahi yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemeyeceği gibi, izin kullanmak yerine ücretinin ödenmesi de mümkün değildir.
Yıllık iznin para olarak ödenmesi sadece iş sözleşmesinin sona ermesi durumunda hak edilipte kullanılmayan bir izin varsa mümkündür der ilgili kanun.
Sağlıkla kalın...
